تحلیل مکانی و زمانی توفان‏ های تندری در دشت اردبیل

توفان‏های تندری، به‏دلیل رفتار بسیار نامنظم در ابعاد مکانی و زمانی، در منطقة شمال‏ غرب ایران از پدیده‏های آب و هوایی حائز اهمیت به‏شمار می‏روند، زیرا این نوع بارش‏ها نقش بسیار مهمی در فعالیت‏های اجتماعی و اقتصادی مانند تولید محصولات کشاورزی، استفاده از زمین زراعی، و مدیریت منابع آب دارند. در این پژوهش، به‏منظور شناسایی الگوهای سینوپتیک توفان‏های تندری طی بازة زمانی 1961-2016، از داده‏های ایستگاهی بارش شدید بیش از 50 میلی‏متر و داده‏های فشار ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال استفاده شده است. روش نقشه‏های خودسازمان‏دهSOM  و آزمون پتیت در نرم‏افزار  Rبه‏منظور شناسایی الگوهای بارش به‏کار گرفته شده است. براساس نتایج، نُه الگوی جوی در تراز 500 هکتوپاسکال نشان داده شده و تصاویر مربوط به هر الگو در نرم‏افزار Grads ترسیم شده است. این الگوها نشان می‏دهند که در بارش‏های شدید بهاره رخداد بلوکینگ امگایی‏شکل، تشکیل ناوة عمیقی بر روی شمال خزر، و پدیدة بلوکینگ رکس؛ در الگوهای تابستان بلاکینگ حلقة آتش و بلاکینگ کم‏فشار بریده؛ در الگوی زمستان بلوکینگ رکس؛ و در الگوی پاییز یک ناوة عمیق در بخش شمالی ایران و بلوکینگ کم‏فشار بریده دیده می‏شود. بیشترین درصد بارش متعلق به الگوی B3 با 45درصد فراوانی و کمترین مقدار بارش متعلق به الگوی A1 با 20درصد است.